Al 10 jaar minder contant
“Nederlanders hebben een geschiedenis van vooroplopen in betalingsinnovatie”, steekt Gijs van wal. “In 2015 telde de detailhandel voor het eerst minder contante betalingen dan kaartbetalingen en in 2023 namen de kaartbetalingen pakweg 80 procent van alle toonbankbetalingen voor hun rekening. Een ander voorbeeld is elektronisch bankieren. Begin jaren negentig werd dit voor consumenten geïntroduceerd en inmiddels vindt minder dan 1 procent van de Nederlandse overboekingen nog plaats
op papier.” 

Illustratief voor de voorlopersrol die Nederland bekleedt, zijn de ontwikkelingen rond de opvolger van de Europese betalingsrichtlijn PSD2 (Payment Service Directive 2). Deze richtlijn gaat vanaf 2025 instant payments verplichten voor hetzelfde tarief als een gewone overboeking. Dit houdt in dat geld direct op de rekening van de ontvanger moet staan. Voor veel Europese landen is dit een enorme stap, maar in Nederland zijn instant payments al sinds 2020 ‘het nieuwe normaal’. Nederlandse banken en betaalinstellingen verrichtten sindsdien onderling al 1,5 miljard instant payments. 

Aantrekkelijke prijzen?
Waarom digitaliseert juist in ons land het betalingssysteem zo snel en succesvol? Ten eerste is het een groot voordeel dat we met 18 miljoen mensen in een relatief klein gebied wonen, met een hoge dekking van snel internet. Ook het gebruiksgemak en het brede draagvlak bij betaaldienstverleners spelen een essentiële rol. Maar minstens zo belangrijk zijn de aantrekkelijke prijzen voor pinpassen, automatische incasso’s, overschrijvingen en e-betalingen. De vaak veel hogere prijzen in andere landen zijn ook meteen een belangrijke reden dat de ontwikkelingen daar achterblijven. 

Onderzoek toont aan dat het Nederlandse betalingsverkeer zeer efficiënt is en dat gebruikersvergoedingen veel lager zijn dan het Europese gemiddelde. Daar zit echter een keerzijde aan. Puur op betalingsverkeer leden Nederlandse banken in 2021 een gezamenlijk verlies van 570 miljoen euro. Gijs Boudewijn: “Ons succesvolle betalingssysteem is veilig, betrouwbaar en toegankelijk, maar nog niet winstgevend. En dat weerhoudt banken in andere landen ervan het ook zo goedkoop aan te bieden. Die rekenen bijvoorbeeld voor instant payments hoge toeslagen voor gebruikers, waardoor het daar minder toegankelijk is.”

iDEAL als fundament
voor Europese betalingen

In 2023 werd bekend dat het European Payments Initiative (EPI) iDEAL overneemt. EPI heeft als doel een uniforme betaalapplicatie uit te rollen over alle eurolanden en ziet het Nederlandse e-betalingssysteem iDEAL als ideaal fundament. iDEAL werd in 2005 in Nederland gelanceerd en biedt begunstigden 24/7 een onmiddellijke online betalingsgarantie. Nederlandse betaaldienstverleners sloegen
de handen ineen en bouwden een gemeenschappelijke infrastructuur voor online betalingen die in 2019 live ging. De overname is een erkenning van het succes, de betrouwbaarheid en het belang van ‘ons’ iDEAL als grootste Europese online betaalmethode in de eurozone.

Feitjes die internationaal
verbazen:

• Van alle ritten in het OV waarvoor met een betaalkaart of OV-chipkaart zónder korting werd ingecheckt, gebruikte één op de drie reizigers een bankpas of creditcard.
  

• In december 2023 was bijna 37 procent
  van alle pinbetalingen kaartloos (met een smartphone of smartwatch). 
  

• Nederland is één van de meest cashloze samenlevingen ter wereld. Contant geld blijft echter zeer beschikbaar en toegankelijk. Ruim 99,5 procent van de Nederlanders woont binnen 5 kilometer van een geldautomaat.
  

• Bijna negen op de tien Nederlandse bankklanten maken voor bankdiensten gebruik van mobiele apparaten (smartphones en tablets) of internetbankieren (op desktops en laptops). 

Koppositie behouden
“We onderzoeken nu hoe ons hoogwaardige betalingssysteem op een toekomstbestendige manier kan worden gefinancierd”, vervolgt Gijs. “Ook bereiden we ons voor op een toekomst waarin het gebruik van contant geld verder afneemt en ook de bankpas minder dominant wordt.

Het percentage fysieke transacties met virtuele kaarten in slimme apparaten (zoals smartphones en smartwatches) gaat sterk toenemen. Zo zijn er veel mooie ontwikkelingen op komst en ik verwacht dat Nederland de komende jaren koploper blijft in de eurozone op het gebied van betaaltransformatie. We blijven innoveren!”

De gulden. Op 1 januari 1999 werd hij officieel vervangen door de euro, die ook de plaats van de nationale munteenheden van elf andere EU-landen innam. In eerste instantie was de euro een onzichtbare valuta, puur voor boekhoudkundige doeleinden. In 2002 kwamen de euromunten en -biljetten op de markt. Inmiddels gebruiken twintig landen deze Europese munteenheid. De introductie van de euro was ook het startschot om betalingsverkeer in Europa (digitaal) te standaardiseren. In 2002 richtte de Europese bankensector het EPC (European Payments Council) op om ‘efficiënte en veilige betalingssystemen binnen Europa te bevorderen’. Deze opdracht loopt nog steeds.

Uiteindelijk moeten burgers in elk Europees land even makkelijk en veilig kunnen betalen. Als het gaat om efficiënt, betrouwbaar en veilig betalingsverkeer behoort Nederland tot de wereldtop. Op de EPC-website legde directeur Gijs Boudewijn van Betaalvereniging Nederland onlangs uit waarin Nederland uitblinkt en hoe dat komt.